Δοκίμιο του Ούλριχ Κλέμαν
*
Αλλά τι μπορεί να συμβεί όταν πιστεύεις ότι αναγνώρισες τον πατέρα σου
ντυμένο τη στολή της Βέρμαχτ σε μια παλιά φωτογραφία που τραβήχτηκε στην
Ελλάδα; Ο δημοσιογράφος Ούλριχ Κλέμαν βρέθηκε στη θέση αυτή και τα
ερωτήματά του πήραν απρόσμενες απαντήσεις. Οι εικονογραφήσεις
προέρχονται από τη σειρά «Νάξος» του Σάσα Βίντολφ.Παρακολουθώ στην τηλεόραση μια εκπομπή, όταν στην οθόνη εμφανίζεται μια παλιά ιστορική φωτογραφία απ’ την εισβολή της Βέρμαχτ στην Κρήτη – κι εκεί αναγνωρίζω τον πατέρα μου. Η διαίσθησή μου δεν αφήνει περιθώριο αμφιβολίας: αυτός είναι. Το ξέρω: ο πατέρας μου ήταν στην Κρήτη, και όλη του τη ζωή τον βασάνιζε κάτι, για το οποίο απέφευγε να μιλήσει. Το μόνο που μπόρεσε να πει ήταν μια ημερομηνία. Εκείνη τη μέρα είχε συμβεί «κάτι πάρα πολύ άσχημο».
Την ίδια ημερομηνία θα την ξαναβρώ λίγο αργότερα, ψάχνοντας στο ίντερνετ για πληροφορίες σχετικά με τη φωτογραφία της εκπομπής. Είμαι σίγουρος. Δε θέλω να σωπάσω. Η σχέση που με δένει προσωπικά με τη φωτογραφία είναι αρκετά έντονη για να με διαπεράσει ο τρόμος που μεταφέρει η εικόνα. Τότε ακριβώς συνειδητοποιώ το βάρος της ευθύνης που έχει η Γερμανία απέναντι στους Έλληνες. Γράφω το άρθρο. Λίγη ώρα μετά την ανάρτηση στο n-tv, χτυπά το τηλέφωνο. Στην άλλη άκρη της γραμμής η φωνή μου λέει «αυτός που σημαδεύει με τ’ όπλο είναι ο παππούς μου». Μένω άναυδος. Αποσύρω το άρθρο.
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Ήταν σ’ εκείνη την σημαδιακή εκπομπή του Γκύντερ Γιάουχ, με προσκεκλημένο τον υπουργό οικονομικών της Ελλάδας, τον Μάρτιο. Αυτό που είδα με είχε ταράξει βαθιά, και το μόνο που σκεφτόμουν εκείνη την ώρα, ήταν, πως έπρεπε να γράψω γι’ αυτή την ιστορία, να τη βγάλω από μέσα μου. Γιατί η σιωπή κάθε πατέρα και μητέρας που βγήκε από τον πόλεμο με τραύματα, ήταν και παραμένει για τα παιδιά τους κάτι το αγιάτρευτο.
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
«Τι πρέπει λοιπόν να κάνω, όταν αναγνωρίζω τον εαυτό μου στο πρόσωπο της φωτογραφίας; Τι να κάνω, όταν βλέπω πως ο σκοπευτής αυτός είναι ο πατέρας μου; Ο πατέρας μου στα νιάτα του, είναι δεν είναι 21 χρονών. Βρέθηκε στην Κρήτη το καλοκαίρι του 1941. Του έδωσαν τη διαταγή, σ’ αυτόν και στους άλλους που ήταν μαζί του, να σκοτώσει. Να σκοτώσει αθώους αμάχους. Την εκπομπή την είδα στο βίντεο δυο μέρες μετά την προβολή της. Τις τηλεοπτικές συζητήσεις συνήθως τις αποφεύγω. Αυτή τη φορά, λόγω του Βαρουφάκη, ήθελα να τη δω. Ο συγκεκριμένος λέει ανοιχτά κάποια πράγματα, που εμείς συχνά κάνουμε πως δεν τα βλέπουμε. Γι’ αυτό το λόγο μου είναι συμπαθής.
Στο τάμπλετ μπορώ να σταματήσω κάθε βίντεο, να το επαναλάβω και να βεβαιωθώ γι’ αυτό που βλέπω. Ότι κάποια στιγμή θα χρησιμοποιούσα αυτή τη δυνατότητα για να ταυτοποιήσω τον πατέρα μου, που πέθανε το 2008, σε μια εκπομπή του Γιάουχ δεν το φανταζόμουν ποτέ. Σίγουρα δε θα το φανταζόταν ούτε κι εκείνος. Να όμως που τώρα συμβαίνει ακριβώς αυτό. Το βίντεο με το αίτημα της Ελλάδας για πολεμικές αποζημιώσεις είναι σύντομο, όμως καθώς δείχνει σκηνές από τις θηριωδίες των Γερμανών στην Ελλάδα, εμφανίζεται ετούτη η εικόνα: ο στρατιώτης της Βέρμαχτ με το τουφέκι στον ώμο.
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Με το που τελειώνει, συγκεντρώνομαι και κοιτάζω προσεκτικά τη φωτογραφία. Δε χωράει αμφιβολία: είναι ο πατέρας. Ως τα βαθιά γεράματα είχε διαφυλάξει στα χαρακτηριστικά του κάτι το νεανικό. Είχα δει άλλωστε και τις φωτογραφίες: από το δυτικό μέτωπο, τα Βαλκάνια, την Κρήτη. Κι αυτά τα χέρια τα γνωρίζω: το αριστερό στην κάνη του όπλου, το δεξί με το δάχτυλο στη σκανδάλη. Τα χέρια του πατέρα ήταν μεγάλα. Επενέβαιναν δυναμικά, ήταν κάτι που χρειάστηκε να το μάθει από μικρός. Ήταν ο μεγαλύτερος γιος μιας οικογένειας χωρικών από το Χούνσρυκ. Οι αγρότες του Χούνσρυκ δεν ανήκαν ποτέ στους προνομιούχους, όπως για παράδειγμα ήταν οι αγρότες από το εύφορο Μύνστερλαντ. Ο παππούς μου έχασε τη ζωή του σ’ ένα ατύχημα ορυχείου. Δεν έφτασε ούτε τα 40.
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Τελικά ο πατέρας μου και επάγγελμα έμαθε και ανέβηκε στη διάρκεια της μακρόχρονης ζωής του πολύ καλά στην επαγγελματική κλίμακα. Όμως όταν έγινε 19 δεν υπήρχε ούτε γι’ αυτόν τρόπος να το αποφύγει: έπρεπε να πάει στη Βέρμαχτ. Και μόλις ένα χρόνο αργότερα, τον Ιούνιο του ’41, βρέθηκε στην Κρήτη, υποχρεωμένος να εκτελεί διαταγές και να δολοφονεί αθώους ανθρώπους. Είχε επιλογή; Ένας 20χρονος χωρικός, μπορούσε να προβάλλει αντίσταση;
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Τα εγκλήματα που έκανε ο πατέρας μου όταν ήταν νέος στρατιώτης της Βέρμαχτ, τον βάραιναν, όπως και πολλούς άλλους της γενιάς του, σε όλη του τη ζωή. Δεν μπορούσε να μιλήσει. Δεν μπορούσε να μιλήσει γι’ αυτό.
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Ψάχνω λοιπόν για την ημερομηνία. Στη Βικιπαίδεια. Εκεί βλέπω και την εικόνα που έδειξε στο βίντεο της τηλεόρασης. Την τράβηξε ο φωτογράφος της Βέρμαχτ, Φραντς Πέτερ Βάιξλερ, στις 2 Ιουνίου 1941, ημέρα της σφαγής στο Κοντομαρί, στην Κρήτη. Η φωτογραφία βρίσκεται στα Ομοσπονδιακά Αρχεία.
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Τώρα πια ξέρω περί τίνος πρόκειται. Πάνω από 70 χρόνια έχουν περάσει από τότε. Κι όμως – εγώ, που γεννήθηκα μετά απ’ το τέλος του πολέμου, αισθάνομαι πως έχω ευθύνη. Όχι ενοχή, αλλά ευθύνη. Και σκέφτομαι τις διεκδικήσεις της Ελλάδας. Οι σφαγές των Γερμανών τυπώθηκαν βαθιά στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων – το εξήγησαν καθαρά στην εκπομπή του Γιάουχ. Αρχίζω να νιώθω τι σημαίνουν πραγματικά αυτά τα λόγια. Ένα είναι βέβαιο: αισθάνομαι τον ίδιο πόνο, όχι μόνο για τον άντρα που ήταν πατέρας μου, αλλά για τους Έλληνες νεκρούς, για τα παιδιά τους. Κι ύστερα φέρνω στο νου μου αυτό: το πώς οι γερμανικές κυβερνήσεις επινόησαν κάθε λογής δικαιολογία, μόνο και μόνο για ν’ αποφύγουν να πληρώσουν στην Ελλάδα τις πολεμικές αποζημιώσεις.
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Απ’ αυτούς που κυβερνούν σήμερα τη Γερμανία ένα πράγμα μπορώ να ευχηθώ: δείξτε αλληλεγγύη και σταματήστε τη σκληρή γραμμή απέναντι στην Ελλάδα. Αυτή τη στιγμή έχει η δική μας γενιά τη δυνατότητα να κάνει κάτι: να επανορθώσουμε ένα μέρος έστω από τη συμφορά που έσπειρε στην Ελλάδα η ναζιστική Γερμανία. Ανεξάρτητα από τα χρέη – σκεφτείτε τους ανθρώπους. Αυτούς που υποφέρουν κι έχουν άμεση ανάγκη τη συμπαράστασή μας! Αν πάλι δε φτάνει ούτε αυτό, σκεφτείτε, καθένας από σας, τον πατέρα του ή τον παππού του. Αυτό που συνέβη σε μένα, θα μπορούσε να συμβεί και σε σας. Εσείς τι θα κάνατε, αν βλέπατε τον ίδιο σας τον εαυτό στο πρόσωπο του σκοπευτή; Αν αναγνωρίζατε πως ο στρατιώτης του θανάτου είναι ο δικός σας πατέρας ή ο δικός σας παππούς;»
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Η σφαγή στο Κοντομαρί ήταν μια ωμή πράξη εκδίκησης κατά του άμαχου πληθυσμού. Γερμανοί αλεξιπτωτιστές έκαναν αντίποινα, γιατί σε αποτυχημένες προσπάθειες προσγείωσης πολλοί από τους συντρόφους τους φονεύτηκαν από πολίτες, τα δε πτώματά τους βρέθηκαν εν μέρει φρικτά ακρωτηριασμένα. Μια σαφής παραβίαση της Σύμβασης της Γενεύης του 1929 που αποσκοπούσε στη ρύθμιση της μεταχείρισης των αιχμαλώτων πολέμου.
Naxos-Serie, ©Sascha Windolph |
Άραγε διακινδυνεύω τη δημοσιογραφική μου αξιοπιστία με το να συνεχίζω να γράφω με σκοπό να ξαναδημοσιεύσω το άρθρο; Όχι! Ο άγνωστος επιβεβαιώνει ουσιαστικά το εγχείρημά μου, όπως αυτό διαμορφώθηκε μέσα απ’ το προσωπικό μου βίωμα και την αναστάτωση που με οδήγησε να το δημοσιεύσω. Σ’ αυτές τις φωτογραφίες βλέπουμε Γερμανούς πατέρες και παππούδες. Αυτό είναι το βασικό. Και απ’ αυτό προκύπτει κατά τη γνώμη μου η ιδιαίτερη ευθύνη της Γερμανίας απέναντι στην Ελλάδα. Η οικογένεια του ατόμου που μου τηλεφώνησε αποφάσισε να κρατήσει το μυστικό για τον εαυτό του. Εγώ θέλω να σπάσω ετούτη τη σιωπή. Γιατί ένα πράγμα είναι πάνω απ’ όλα βέβαιο: ότι ένα θέμα τόσο σοβαρό, δεν επιτρέπεται να αποσιωπηθεί.
Μετάφραση: Στέλλα Συνεγιάννη, http://maistroscommunity.blogspot.gr/2015/07/blog-post.html
Ο Ούλριχ Κλέμαν είναι δημοσιογράφος και ζει στο Βερολίνο.
Γεννήθηκε στο Ντίσελντορφ αλλά άφησε τη Ρηνανία στις αρχές του ’90 για να μετοικίσει στην πρωτεύουσα και να μπαρκάρει ως πλήρωμα στο νεοσύστατο εκείνη την εποχή ειδησεογραφικό κανάλι n-tv. Ο Κλέμαν έχει δύο γιους, είναι δοσμένος με πάθος στη μουσική και αγαπά κάθε τι το μεσογειακό – καθώς και το κόκκινο κρασί.
Ο Σάσα Βίντολφ διευθύνει το μπλογκ Kiosk of Democracy, όπου φιλοξενεί και πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες: http://www.kioskderdemokratie.blogspot.com/?view=magazine.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου