Σταύρακας ο Πειραιώτης του Μώρου (Από την ιστορία του Καραγκιόζη)

.Του Στέφανου Μίλεση

 Το θέατρο Σκιών που έγινε γνωστό απλά ως "Καραγκιόζης", ανεξάρτητα από την προέλευσή του, αναπτύχθηκε και εμπλουτίστηκε στην Ελλάδα, αποκτώντας με το πέρασμα του χρόνου, νέα στοιχεία και νέες μορφές μέσα από τις φιγούρες του.

Η επιτυχία ήταν δεδομένη καθώς κάθε νέα φιγούρα που παρουσιαζόταν ήταν ταυτισμένη με έναν διαφορετικό τύπο ανθρώπου, ανάλογα με την προέλευση καταγωγής που αυτή απεικόνιζε, μετατρέποντας μια απλή παράσταση του δρόμου, σε μια καταγραφή της ελληνικής ηθογραφίας!

Αν πιάσουμε ως παράδειγμα την ίδια την φιγούρα του Καραγκιόζη, θα δούμε ότι ταυτιζόταν με την μορφή του τότε μέσου Έλληνα, που ήταν τραγουδιστής, καλόκαρδος, αγαθός, πατριώτης και μόνιμα πεινασμένος!

Ο Μπαρμπαγιώργος ο τύπος του βουνίσιου Ρουμελιώτη, δυνατού αλλά επίσης αγαθού και ευκολόπιστου ανθρώπου που πάνω από όλα βάζει το συμφέρον της πατρίδας και όχι το δικό του.

Ο Χατζηαβάτης που εκφράζει τον γνωστό τύπο του δειλού που είναι συγχρόνως πονηρός και κόλακας.

Ο Σιορ Διονύσιος ο Ζακυνθινός, ο άρχοντας των Ιονίων που διαρκώς τραγουδάει καντάδες.

Σταδιακά οι αρχικές φιγούρες του Καραγκιόζη,  εκπροσωπούσαν όλους τους τύπους των ανθρώπων που υπήρχαν αμέσως μετά την επανάσταση στον πρώτο καιρό ύπαρξης του σύγχρονου ελληνικού Κράτους. Όμως οι φιγούρες αυτές, δεν θα μπορούσαν να μείνουν στάσιμες, αφού με το πέρασμα του χρόνου νέοι τύποι ανθρώπων εμφανιζόντουσαν στο προσκήνιο, αποτέλεσμα τόσο της ενσωμάτωσης νέων περιοχών στο αρχικό βασίλειο, όσο και της δημιουργίας αστικού πληθυσμού αλλά και προσφύγων αργότερα.

Η προσθήκη των νέων φιγούρων (νέων χαρακτήρων) στον Καραγκιόζη δεν γινόταν από έναν συγκεκριμένα, αλλά από διαφορετικούς καραγκιοζοπαίχτες, ανάλογα με την περιοχή που ανέβαζαν την παράστασή τους και την ανάγκη που ένοιωθαν να εκφράσουν εκείνο που έβλεπαν. Ένας από τους πρώτους Καραγκιοζοπαίχτες στην Ελλάδα ήταν και ο Βράχαλης. Πολλοί μάλιστα που ασχολούνται με την ιστορία του Θεάτρου Σκιών ισχυρίζονται πως θεωρείται και ο πατέρας αυτού του είδους, καθώς ήταν εκείνος που συστηματοποίησε την παράσταση. 

Ο Βράχαλης λοιπόν γύρω στο 1850 πρωτόπαιξε στον Πειραιά, απέναντι από το Τελωνείο και αργότερα όταν κατασκευάστηκε το Ρολόι (παλαιό Δημαρχείο) έστηνε την σκηνή του μπροστά σε αυτό. Αυτός είχε καθιερώσει η σκηνή (μπερντές) του Καραγκιόζη να έχει μήκος ένα μέτρο και ύψος μισό, διαστάσεις που διατηρήθηκαν για πολλά χρόνια, μέχρι που ο Χαρίλαος στην Θεσσαλονίκη έφτασε την σκηνή στα έξι μέτρα, καθιέρωσε και δεύτερο μπερντέ και εισήγαγε νέα σκηνογραφία.

Τελωνείο Πειραιώς 1934

Όταν ο Βράχαλης γέρασε και αποσύρθηκε άφησε στην θέση του στον τελευταίο βοηθό του τον Κόντο, που με την σειρά του έβγαλε πολλούς άλλους Καραγκιοζοπαίχτες. Όλοι οι επόμενοι όμως έλεγαν πως ήταν μαθητές του Βράχαλη του "Πειραιώτη", αφού εκείνος ήταν ο αρχικός δάσκαλος. Πλήθος καραγκοζοπαιχτών έγιναν γνωστοί στην Ελλάδα από την "Σχολή του Βράχαλη" όπως οι Κόντος, Λεβεντίνος, Γαρνίτας, ο Μίμαρος, ο Ρούλιας, ο Πάγκαλος, ο Μανωλόπουλος, ο Μελίδης. 

Διαφήμιση παράστασης Καραγκιόζη το 1935

Όλοι αυτοί προερχόμενοι από την ίδια "Σχολή" χρησιμοποιούσαν τους ίδιους χαρακτήρες ενώ κάποιοι εξ αυτών εισήγαγαν νέους. Ο Μίμαρος για παράδειγμα όταν πρωτοεμφανίστηκε στην Πάτρα εισήγαγε στον Θίασο Σκιών τον χαρακτήρα του Σιορ Διονύσιου που προαναφέραμε, καθώς η Πάτρα ήταν κοντά στα νησιά του Ιονίου και οι τύποι του Σιορ Διονύσου ήταν συνηθισμένοι εκεί. 

Ο Μίμαρος που λεγόταν στην πραγματικότητα Δημήτριος Σαρντούνης έλαβε το παρατσούκλι Μίμαρος καθώς ήταν εκπληκτικός μίμος! Ο Μανωλόπουλος προσέθεσε τα τρία κολλητήρια, δηλαδή τα τρία παιδιά του Καραγκιόζη, ενώ ο Μόλλας τον Μορφονιό!

Έτσι ένας άλλος "απόφοιτος" της "Σχολής του Βράχαλη" ήταν και ο Καραγκιοζοπαίχτης Μώρος που όλη του την ζωή ανέβαζε παραστάσεις στον Πειραιά. Ο Μώρος ήταν που εισήγαγε την μορφή του Σταύρακα του Πειραιώτη!

Ο Μώρος είχε για χρόνια την σκηνή του στην Πλατεία Κανάρη στο Πασαλιμάνι και εκεί πρωτοπαρουσίασε τον Σταύρακα (ο Τζίμης Σταυράκης ένα υπαρκτό πρόσωπο ήταν που ενέπνευσε στον Μώρο τον χαρακτήρα της φιγούρας) που αμέσως έγινε ανάρπαστος καθώς σκιαγραφούσε τον τύπο του μάγκα με το κομπολόι στο χέρι, τα μυτερά παπούτσια τα ψηλοτάκουνα με την χονδρή ζώνη που έκρυβε το μαχαίρι και την παράξενη αργκό του λιμανιού.

"Αδερφάκια γεια χαρά. Το σήμερις ημέρα, είμαι πολύ στεναχωρηθείς ένεκα ενός επεισόδιο που μούλαχε ψες το βράδυ. 

Και για να σας δώσω να ανθιστήτε τα περί υπόθεσις είναι τα εξής. Αδερφάκι Σταυράκη μου λέει το σήμερις ημέρα

δεν πρέπει να στεναχωριέσαι καθόλου, άσε στην πάντα όλα τα περί τέτοια, και μια και σε βρήκα πάμε να βρούμε καμιά φίνα ρετσίνα, να θυμηθούμε και εμείς για λίγο τα παλιά

Με μεζεδάκι και δια δελτίο μπακαλιαράκι τηγανιτό και με την ρετσινούλα την αγνή ήρθα στο τσακίρ κέφι και γουστάρισε η ψυχή μου ένα τραγουδάκι. Γιατί ρε να μην το κάνω; Μήπως πληροφορήθηκες ότι δεν πλερώνω;" 

Εκτός από τον Μώρο που πέθανε το 1937 και ο γνωστός Καραγκιοζοπαίχτης Χαρίδημος, με το θέατρο Σκιών που διατηρούσε για χρόνια στο Πασαλιμάνι διαιώνιζε τα ανδραγαθήματα του Σταύρακα. Ωστόσο περί τα τέλη της δεκαετίας του '50, ο θίασος του Χαρίδημου βρήκε καταφύγιο στον Συνοικισμό του Απόλλωνος.

Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από το αρχικό τεύχος του 1937 με τίτλο "Η Ιστορία και η τέχνη του Καραγκιόζη - Πως προόδευσε εις την Ελλάδα, το Λαϊκό μας θέατρο των Σκιών". Μια παρουσίαση Γαλλικού Βιβλίου για τον Καραγκιόζη στην Ελλάδα, σε μετάφραση 32 σελίδων του δημοσιογράφου και καλλιτέχνη Τζούλιο Καΐμη. Προλογίζει ο Καραγκιοζοπαίχτης Αντώνης Μόλλας, με εικονογράφηση του Καραγκιοζοπαίχτη Δεδούσαρου.

 πηγή.