Το ιδιαίτερο σπίτι της οικογένειας Μουφλουζέλη στον Κέδρο
Κείμενο: Νατάσα Παπανικολάου | Φωτογραφίες: Νίκος ΚόκκαςΟ Τζέιμς Τζόυς μιλούσε για τις στιγμές της «Επιφάνειας», όταν μας κυριεύει μια βαθιά κατανόηση της πραγματικότητας και ο κόσμος μοιάζει να μένει ακίνητος. Αυτή η στιγμή μπορεί να είναι ένα τραγούδι που ξυπνά κοιμισμένα συναισθήματα ή το άρωμα που μας φέρνει κάτι πίσω από την παιδική μας ηλικία. Όταν η Έφη Μουφλουζέλη μας άνοιξε την πόρτα της ιδιαίτερης οικείας της, το βλέμμα της περιηγήθηκε στο χώρο ψηλαφίζοντας νοητά το πέτρινό του κέλυφος απ΄ άκρη σ΄ άκρη και έτσι για λίγο, όταν τα βλέφαρά της έκλεισαν για δευτερόλεπτα, μας έδωσε την εντύπωση ότι βιώνει μια τέτοια δυνατή στιγμή γλυκιάς ανάτασης…
Δεν ξέρουμε ποια ανάμνηση «ξύπνησε» το άνοιγμα της βαριάς ξύλινης πόρτας εκείνη τη φορά : Ίσως να την ταξίδεψε ξανά στα φοιτητικά της χρόνια, όταν με το μηχανάκι της επισκέπτονταν το παλιό ελαιοτριβείο του παππού της στον Κέδρο για να ποτίσει ένα μικρό μποστανάκι που είχε φτιάξει , ή ίσως λίγα χρόνια αργότερα όταν μαζί με τον σύζυγό της θα μετέτρεπε αυτό το ελαιουργείο σε μόνιμη κατοικία.
«Ήταν το ιδιωτικό ελαιοτριβείο του Μουσταφά Μπέη στο οποίο άνηκαν όλοι οι ελαιώνες της περιοχής και εκεί άλεθε τις δικές του ελιές. Μετά την ανταλλαγή όλες οι ιδιοκτησίες των Τούρκων περιήλθαν στο ελληνικό Δημόσιο και η διαχείριση της ανταλλάξιμης περιουσίας ανατέθηκε στην Εθνική τράπεζα. Από εκεί στις 8 Οκτωβρίου του 1930 το αγόρασε ο παππούς μου Ερμόλαος Μουφλουζέλης»…
Τυλιγμένα μέσα στους πανέμορφους και ατελείωτους ελαιώνες που το απόγευμα του καλοκαιριού ντύνονται μέσα στο μοβ και το πορτοκαλί και λουσμένα από το μοναδικό λεσβιακό φως, τα λιοτρίβια, μοναδικής αρχιτεκτονικής αξίας κτίσματα, αποτελούν κομμάτι της οικιστικής παράδοσης του νησιού.
«Το κτίσμα το επισκεπτόμασταν για πολλά χρόνια με την οικογένειά μου. Εγώ από μικρή είχα μια τρομερή έλξη γι αυτόν τον χώρο αλλά και για τον τόπο τον ίδιο. Όταν κατέβαινα από αυτό τον φιδωτό δρόμο για να φτάσω στο ελαιοτριβείο ένιωθα την ενέργεια του τόπου. Με συγκινούσε πολύ να βρίσκομαι εδώ. Όταν ήμουν φοιτήτρια κατέβαινα εκεί τα καλοκαίρια με το μηχανάκι μου. Έπαιρνα μαζί μου φαί , ένα βιβλίο και καθόμουν εκεί. Είχα κάνει εκεί ένα μικρό μποστανάκι μάλιστα και το περιποιούμουν. Καθόμουν ως το απόγευμα, πήγαινα για το μπάνιο μου καθώς η θάλασσα είναι στα 300 μέτρα, ξαναγυρνούσα, μετά πότιζα και έφευγα όταν πια βράδιαζε».
Τα πρώτα ατμοκίνητα ελαιοτριβεία άρχισαν να κατασκευάζονται και να λειτουργούν στο νησί γύρω στα 1879. Μεταπράτες έμποροι, που είχαν απαιτήσεις απ΄ το λάδι, έφεραν στο νησί τα καινούργια μοντέλα μηχανών από τα απέναντι παράλια της Μ. Ασίας, κύρια από τη Σμύρνη. «Για πολλά χρόνια και μέχρι το μισό του 19ου αιώνα το λάδι γέμιζε τα κιούπια με πρωτόγονο τρόπο», όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Νίκου Σηφουνάκη «Βιομηχανικά κτίρια στη Λέσβο». Ο τρόπος που έβγαινε το λάδι απ’ το λιόκαρπο ακολούθησε την εξέλιξη του μυαλού του ανθρώπου και του πολιτισμού του σε μια ανοδική πορεία. Το γενικότερο “φράγκεμα” του νησιού επέβαλε τον εκσυγχρονισμό στην παραγωγή του λαδιού.
Μια παλιά πρέσα –κειμήλιο, ένα «πολήμι», βρίσκεται ακόμη μέσα στο σπίτι να θυμίζει την παλιά «ζωή» τουκτίσματος που άρχισε να παίρνει τη σημερινή του μορφή το 1996 ενώ στο σαλόνι μία «πέτρα» και ένας «εργάτης» μας στέλνουν στο μακρινό παρελθόν τονίζοντάς μας με πόση δυσκολία έβγαιναν τότε τα «κιούπια»: «Κρατήσαμε αυτές τις δύο μηχανές μέσα στο χώρο, Είναι δύο πολύ σπάνια αντικείμενα και αν μπορούσαμε θα είχαμε κρατήσει και μία τρίτη μηχανή » μας λέει ο Λάκης Καζαδέλλης, ο σύζυγος της Έφης που αποφάσισαν από κοινού να αλλάξουν την ζωή τους και να μείνουν σε αυτό το ιδιαίτερο σπίτι. «Οι εργασίες κράτησαν δύο χρόνια. Είναι ένα σπίτι που φτιάχτηκε με πολύ μεράκι Δεν έχω μετανιώσει ούτε στιγμή για αυτή την απόφαση. Στο σπίτι αυτό δεν πλήττεις ποτέ. Κάθε μέρα που ξυπνάω νομίζω ότι είναι η πρώτη μέρα που μπήκαμε μέσα. Και φυσικά ένας τέτοιος χώρος είναι παράδεισος για τα παιδιά. Ο γιος μου όταν ήταν μικρός έβλεπε το σπίτι σαν ένα τεράστιο παιδότοπο».
Εξωτερικά, οι εργασίες ανακαίνισης πραγματοποιήθηκαν με απόλυτο σεβασμό και ελάχιστες παρεμβάσεις ώστε να μην αλλοιωθεί ο παραδοσιακός χαρακτήρας του. Αντίστοιχα, στο εσωτερικό διατηρήθηκε η τοιχοποιία η οποία δεν εμπόδισε σε τίποτα την προσθήκη στοιχείων σύγχρονης σχεδιαστικής προσέγγισης. Η κύρια είσοδος οδηγεί σε ένα ευρύχωρο ενιαίο χώρο όπου εντάσσονται το καθιστικό, η και τραπεζαρία ενώ ένα μεγάλο τζάκι δεσπόζει στο χώρο που για την Έφη συμβολίζει την αρχαιοελληνική «Εστία», τη ζωντανή φλόγα «που καίει ασταμάτητα στο κέντρο του σπιτιού, του ναού, της πόλης και δεν σβήνει ποτέ».Εγώ από μικρή είχα μια τρομερή έλξη γι αυτόν τον χώρο αλλά και για τον τόπο τον ίδιο. Όταν κατέβαινα από αυτό τον φιδωτό δρόμο για να φτάσω στο ελαιοτριβείο ένιωθα την ενέργεια του τόπου. Με συγκινούσε πολύ να βρίσκομαι εδώ.
«Ο παππούς μου δεν το ‘χε τάξει σε μένα αλλά στην αδερφή μου. Με τον όρο όμως να μην γκρεμιστεί το κτίσμα. Έτσι, χωρίς να το επιδιώξω περιήλθε σε μένα. Αποφασίσαμε με τον σύζυγό μου να το μετατρέψουμε σε σπίτι αφήνοντας όσο πιο πολλά στοιχεία μπορούσαμε από το ελαιοτριβείο. Έτσι αφήσαμε την πέτρα και άλλα παραδοσιακά στοιχεία του κτίσματος και κάποιες μηχανές»…
Ένα τέτοιο σπίτι θα έχει «απαιτήσεις», θα σκέφτεστε. Όμως σύμφωνα με την ιδιοκτήτρια τα όσα σου προσφέρει είναι πολλά περισσότερα: «Είναι αρκετά κουραστικό ναι αλλά δεν θα το άλλαζα με τίποτα. Την πρώτη μέρα που μετακόμισα εκεί από το διαμέρισμα που ζούσαμε δεν το πίστευα! Έπεσα για ύπνο και είπα τι θα κάνω εγώ τώρα εδώ.Όμως την επόμενη μέρα όταν αρχίσαμε να ζούμε μέσα σε αυτόν τον χώρο και να τον δημιουργούμε από την αρχή, το σπίτι μου φανερώθηκε και το ένιωσα τρομερά οικείο και πολύ ζεστό».
Πράγματι η έννοια του «οικείου» παίρνει μια άλλη διάσταση στο σπίτι της οικογένειας Μουφλουζέλη ακόμη και για τον επισκέπτη που μοιράζεται τη μοναδική ζεστασιά του. Οι πέτρινοι τοίχοι του ξυπνούν αναμνήσεις του κοινού μας βίου, μιας άλλης εποχής μακρινής και αθώας βάζοντάς σε σε ένα νοσταλγικό τριπ χωρίς όμως καμία ρετρό αναφορά και οπισθοδρομική διάθεση.Και αν όπως λέει ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης η νοσταλγία είναι «κάτι που ποτέ δεν ζήσαμε κι όμως αυτό υπήρξε όλη η ζωή μας», η μοναδική αυτή ατμόσφαιρα του παλιού ελαιοτριβείου του 19ου αιώνα που έχει μετατραπεί σε πολυτελή οικογενειακή κατοικία είναι ικανή να σου αλλάξει το μέλλον, γεμίζοντάς την καθημερινότητά σου με πολλές στιγμές ποιότητας και εσωτερικής γαλήνης.
«Το σπίτι αυτό μου άλλαξε τη ζωή. Δεν θα το νοίκιαζα, ούτε θα το άφηνα ποτέ. Είναι αποτέλεσμα προσωπικής δουλειάς αλλά και της μεγάλης αγάπης που είχα για τον χώρο από μικρή όταν ακόμη ήταν έναν εγκαταλελλειμμένο ελαιοτριβείο. μας λέει η Εφη για το παλιό παραδοσιακό ελαιουργείο του παππού της που ζει σήμερα μια δεύτερη ζωή…
Η περιπέτεια του σπιτιού-ελαιοτριβείου της οικογένειας Μουφλουζέλη είναι τέλος η απόδειξη πως όταν υπάρχει όραμα,όρεξη και προσωπική εργασία όλα μπορούν να συμβούν: «Με πολύ προσωπική εργασία όλα γίνονται. Κάναμε κάποιες μετρατοπές με τον άντρα μου και κάποια στιγμή φτάσαμε στο σημείο να χρειαστούμε αρχιτέκτονα όταν έπρεπε κατασκευαστεί μια σκάλα. Το κόστος δεν είναι απαγορευτικό»…
Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο 2ο τεύχος του Vintage Lesvos, που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 2016
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου