Με ξεχωριστή συγκίνηση και σεβασμό τ’ Ανώγεια καλωσόρισαν στην αιωνιότητα τον τυφλό Λυράρη που δίδαξε μουσική και σκόρπισε φως

 Ρεπορτάζ ΓΙΩΡΓΗΣ ΜΠΑΓΚΕΡΗΣ
Φωτογραφίες: Αγγέλα Σκουλά
”Χίλια καλώς εκόπιασες λυράρη στο χωριό σου,
κι όλα τα Ανώγεια αισθάνονται χαρά στον ερχομό σου,
χώματα πέτρες και κλαδιά και μνήμες των ανθρώπω,
μ’ αγάπη σε ‘ποδέχουνται στον πατρικό σου τόπο,
μ’ αληθινά αισθήματα και σέβας που ταιριάζει,
η κοινωνία των αγνών ανθρώπων σ’ αγκαλιάζει…”
(Γιώργης Καράτζης)

Σε μια συγκινητική και συγκλονιστική τελετή οι Ανωγειανοί  τίμησαν, όπως μόνο αυτοί ξέρουν να τιμούν τους ανθρώπους που εκτόξευσαν το όνομα τους και το έκαναν μύθο.
Ο Μανώλης Πασπαράκης ο θρυλικός ”Στραβός”, ο λυράρης όπως τον ήξεραν όλοι οι Ανωγειανοί,ο άνθρωπος που ήταν πάντα εκεί στις δύσκολες δεκαετίες του 50′, του 60′ και του 70′, ο μερακλής που δεν είδε ποτέ το φως αλλά μοίρασε απλόχερα στους συγχωριανούς του τη λάμψη και τα χρώματα της μεγάλης του ψυχής ,τιμήθηκε από τον τόπο του όπως αρμόζει σε ένα πραγματικά μεγάλο.
Το άγαλμα του κοσμεί από σήμερα και θα δεσπόζει εκεί για πάντα στον κεντρικό δρόμο των Ανωγείων, κάτω από το χώρο του Πολύκεντρου. Ο Στραβός που δεν άφησε εκατοστό του χωριού απάτητο στις ατέλειωτες καντάδες που υπήρξε πρωταγωνιστής βρήκε τη θέση του εκεί και θα δείχνει σε όλους τους επίδοξους μελλοντικούς κανταδόρους και μερακλήδες το δρόμο προς την Ανωγειανή τιμή και παράδοση, που μόνο έναν κανόνα έχει: όλοι για τον ένα ,την παρέα την αυθεντική που διδάσκονται οι Ανωγειανοί από τα γεννοφάσκια τους.
Η τελετή στο χώρο λιτή αλλά και τόσο γεμάτη νοήματα όπως την εμπνεύστηκε και την υλοποίησε ο Λουδοβίκος των Ανωγείων μαζί με τον Πολιτιστικό σύλλογο και τον Δήμο Ανωγείων.
Την στιγμή που ο πρώην Δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης και ο νυν Δήμαρχος Ανωγείων Μανόλης Καλλέργης έβγαζαν το κάλυμμα και αποκάλυπταν την μορφή του ”Λυράρη” ένα αυθόρμητο χειροκρότημα από το πλήθος των χωριανών και όχι μόνο ,που βρέθηκαν εκεί,έσπασε τη σιωπή και εν τέλει μετατράπηκε σε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα ,ουσιαστικό φόρο τιμής στον μεγάλο Πρωτομάστορα της Κρητικής Μουσικής.
Η μορφή του ”Στραβού” αποδεκτή και σεβάσμια από όλο το χωριό βρίσκεται εκεί με το χέρι στην αγαπημένη του λύρα, το πόδι του να χτυπάει τις τάβλες τρόπος με τον οποίο εμπνεύστηκε το μοναδικό συρτό του που έχει μείνει στην ιστορία και δίπλα του όλοι οι άλλοι μεγάλοι απόντες της σημερινής τελετής. Απόντες που όμως σήμερα ,γέμισαν με τη παρουσία τους το χώρο και ήταν σαν το άγαλμα να είχε όλων τις μορφές…Του Μερτζάνη, του Χουμά,του Νεοκλή, του Καφατσή, του Λαμπρινού, του Μίχαλου, του Γιαννιώ, του Σαμολογιάννη, του Μυρωμανώλη, του Πολομανώλη και τόσων και τόσων άλλων..
Εκεί και η αγαπημένη του γυναίκα Ελένη, η ηρωίδα ”Λυράρενα” που έφυγε για να τον συναντήσει πριν δυο χρόνια, εκεί και ο αγαπημένος του γιος ο Γιώργης που χάθηκε τόσο άδικα στα 17 του χρόνια.
Επίσημοι προσκεκλημένοι δεν υπήρξαν, αλλά ήταν εκεί όλοι όσοι τον έζησαν και τον αγάπησαν, οι οποίοι παράλληλα το μετέδωσαν στους απογόνους τους που επίσης συμμετείχαν. Εκεί ήταν όλοι ,μαζί με πλήθος καλλιτεχνών που θέλησαν να τιμήσουν τον μεγάλο λυράρη. Πραγματικά  η πλατεία στο Μεϊντάνι φάνηκε για λίγο τόσο μικρή να χωρέσει την αγάπη και το σεβασμό του κόσμου στον Μανώλη Πασπαράκη.
Μετά τα αποκαλυπτήρια είχαμε τις γενιές να ενώνονται, να σμίγουν κάτω από τη μορφή του ”Στραβού”. Μια ηλικιωμένη γυναίκα η Ουρανία του Μανιάτη (Μανουρά), με αργά βήματα από τα χρόνια της αλλά γεμάτη ζωντάνια και περηφάνια ,αλύγιστη, πέρασε στο λαιμό του αγάλματος ένα μαντιλέ άσπρο και τον έδεσε γερά με μια καρφίτσα από το πέτο της, για να ακολουθήσουν οι μικρές, η Ολυμπία και η Αλεξάνδρα, δυο από τα δισέγγονα του Μανώλη Πασπαράκη που άφησαν μερικά λουλούδια στα πόδια του. Γενιές που ενώνονται και γίνονται ένα στα Ανώγεια, σμίγουν και καρπώνονται οι νεότερες τα ήθη και τις αξίες των προγενέστερων.
Η τελετή στο άγαλμα ολοκληρώθηκε με ένα χορό από τα παιδιά του Πολιτιστικού συλλόγου Ανωγείων, ενώ στα ηχεία έπαιζε αυθεντικός συρτός από τον Μανώλη Πασπαράκη και τον δίσκο που κυκλοφόρησε το 2007 με τίτλο ”Ο Λυράρης”.
Στην συνέχεια η μυσταγωγία μεταφέρθηκε στο Μεϊντάνι, την πλατεία που ο Στραβός δόξασε και δοξάστηκε όσο κανένας, στην πλατεία που μέχρι και ο πλάτανος αν είχε φωνή και σώμα, θα χόρευε με την ανεπανάληπτη λύρα του και θα τραγουδούσε τις μαντινάδες του.
Εκεί ο Λουδοβίκος παρουσίασε μια συνέντευξη που πήρε τότε από τον Μανώλη Πασπαράκη διάρκειας 25 λεπτών 28 χρόνια πριν την ημέρα του Αγίου Δημητρίου όπως τόνισε. Για 25 λεπτά η φωνή του ”Λυράρη” απλώθηκε σε όλη την πλατεία ,θύμισε στους παλιότερους και έμαθε στους νεότερους την απλότητα, το μεράκι, την αγάπη για τα Ανώγεια, την παράδοση, την αξιοπρέπεια… Η συνέντευξη τελείωσε και εκεί ο λυράρης Άρης Πρεβεζάνος, με τον Γιάγκο Χαιρέτη και τον Βασίλη Δραμουντάνη απέδωσαν αριστουργηματικά τον μεγάλο συρτό του στραβού…Έτσι μόνο μουσική,χωρίς λόγια..Πραγματική ανατριχίλα για όλους…
Στη συνέχεια ο Λουδοβίκος παρουσίασε αποσπάσματα από ένα βίντεο του Αυγούστου του 1995 όταν τα Υακίνθεια είχαν τιμήσει ξανά τον Στραβό..19 χρόνια πριν μια μεγάλη παρέα στο Μεϊντάνι,με τη λύρα του Νικηφόρου Αεράκη και σε πρώτο κάδρο τους μερακλήδες της εποχής..
”Παρατηρείστε πόσοι από αυτούς έχουν φύγει μέχρι σήμερα ” είπε ο Λουδοβίκος..
Και ναι πραγματικά,πόσοι και πόσοι από τότε έχουν φύγει… Αλλά σήμερα πήραν μια μικρή άδεια και όλοι μαζί,ζώντες και αποθανόντες τίμησαν το μεγάλο Πρωτομάστορα.
Η οικογένεια του εκεί, τα παιδιά του η Αλεξάνδρα, ο Γιάννης,ο Στεφανής και η Νικολία, τα εγγόνια του και τα δισέγγονα του όλα παρόντα, φίλεψαν τους καλεσμένους με παραδοσιακά ανωγειανά εδέσματα και εμφανώς συγκινημένοι όλοι παρατηρούσαν τις εκδηλώσεις τιμής στον δικό τους άνθρωπο.
Από το πάλκο πέρασαν σχεδόν όλοι στη συνέχεια σε ένα γλέντι παραδοσιακό που κράτησε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, με μαντινάδες,χορό και μουσική.
Από τον Ψαραντώνη και τον Πολιό (Νικηφόρο Αεράκη), τον Δημήτρη και τον Βασίλη Πασπαράκη, τον Μανώλη και τον Αντώνη Χαριτάκη ,με τον τελευταίο να είναι εγγονός του Στραβού, τον Αντώνη Κοντόκαλο, τον Λευτέρη Καλομοίρη (Ντεμέλο), όλοι έπιασαν και έπαιξαν με τη λύρα του Στραβού, τη λύρα που όπως ανέφερε η οικογένεια του Λυράρη θα δοθεί στην Μουσική Ακαδημία Ανωγείων όταν αυτή ανοίξει τις πύλες της πάνω από το χώρο του αγάλματος, στο Πολύκεντρο.
Καλώς όρισες παππού στον τόπο σου  27 χρόνια μετά μας κάνεις καθημερινά περήφανους…
Αθάνατος στις καρδιές μας!

Ο εμπνευστής της εκδήλωσης και της δημιουργίας του αγάλματος Λουδοβίκος των Ανωγείων δήλωσε:
” Η σημερινή είναι μια πολύ φωτεινή μέρα για το χωριό μας, από έναν άντρα που δεν είδε φως! Ο Μανώλης Πασπαράκης, ένας πολύ μεγάλος καλλιτέχνης του Ψηλορείτη του 20ου αιώνα , σήμερα τοποθετείτε καθώς του αρμόζει με ένα άγαλμα στο χώρο των Ανωγείων.Ένα άγαλμα που ήταν ιδέα των Υακινθείων που είναι ένας φορέας Πολιτισμού και προωθεί πάντα τους άξιους του Πολιτισμού.
Σήμερα έγιναν τα αποκαλυπτήρια και όπως όλοι είδατε ο κόσμος ήταν πολύ συγκινημένος. Διότι σκεφθείτε έναν άντρα που κατάφερε να γίνει πρώτο όνομα στη μουσική ,χωρίς να μπορέσει να δει πως είναι η λύρα του ,πως είναι οι χορδές,πως είναι οι φίλοι του,πως είναι τα παιδιά που έκανε. Πραγματικά μια πολύ σπουδαία μέρα για όλους μας.
 
Ο Δήμαρχος Ανωγείων κ.Μανόλης Καλλέργης τόνισε στην ομιλία του:
” Ο Δήμος Ανωγείων σας καλωσορίζει στην εκδήλωση που συνδιοργανώνει με τα Υακίνθεια και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ανωγείων για την τοποθέτηση του αγάλματος του λυράρη Μανόλη Πασπαράκη στο χώρο του Πολύκεντρου του Δήμου μας.
Χώρος ο οποίος μετατρέπεται το αμέσως επόμενο διάστημα σε χώρο μουσικής μελέτης, εκμάθησης και καταγραφής ιδιαίτερα της τοπικής πολιτιστικής παράδοσης.
Όπως γνωρίζετε το άγαλμα αυτό έγινε το 2007 από τους φίλους των Υακινθείων και το Λουδοβίκο και κατόπιν παραδόθηκε στο Δήμο Ανωγείων.
Σήμερα με την τοποθέτηση του αγάλματος σε αυτόν το χώρο που έχει τον συμβολισμό του, τιμούμε το πρόσωπο του Μανόλη Πασπαράκη ή Στραβού που γλέντησε με την λύρα του τους Ανωγειανούς σε πολύ δύσκολες εποχές και άφησε το μοναδικό μουσικό του αποτύπωμα στη μεγάλη μουσική παράδοση των Ανωγειανών.
Παράλληλα τιμούμε στο πρόσωπό του όλους τους παλιούς Ανωγειανούς μερακλήδες και μουσικούς, τον Μιχαλιό, τον Καραμουζαντώνη, τον Ξημέρη, το Σταμάτη,το Σουβλή, τον Κουρκουτάκη, το Μυρομανώλη, το Νεοκλή, τον Κουμούχη-συγχωρέστε μου ξεχνώ κάποιους -οι οποίοι δημιούργησαν μαζί με τους σπουδαίους νεότερους ένα ξεχωριστό μουσικό ιδίωμα με τον ήχο και το χρώμα τους και συσσώρευσαν πολιτιστικό πλούτο για τον τόπο μας και την Κρήτη όλη  για τον οποίο υπερηφανευόμαστε σήμερα. Η παράδοση αυτή εξακολουθεί να είναι ζωντανή, καθημερινά παρούσα και να εξελίσσεται δημιουργικά.
Και πάλι σας ευχαριστώ για την παρουσία σας…΄΄.
 
Ο Γιάννης Πασπαράκης
Ο μεγαλύτερος γιος του Μανώλη Πασπαράκη,Γιάννης εμφανώς συγκινημένος δήλωσε:
” Τα παιδιά του Λυράρη, συγκινημένα πράγματι απόψε αισθανόμαστε την ανάγκη να ευχαριστήσουμε  δημόσια, τον Δήμο Ανωγείων, τα Υακίνθεια καθώς και τον Πολιτιστικό σύλλογο για την σημερινή εκδήλωση. Ιδιαιτέρως όμως ευχαριστούμε όλους εσάς που με την παρουσία σας τιμάτε την μνήμη του πατέρα μας.
Η λύρα του πατέρα μας μόλις ολοκληρωθεί η Μουσική Ακαδημία θα έχει την θέση της εκεί.
Σας ευχαριστούμε  όλους.
 
Ο πρώην Δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης δήλωσε στην ΑνωΓη:
”Περικλείει τιμή τόσο για τη μουσική παράδοση των Ανωγείων όσο και για την οικογένεια του η σημερινή εκδήλωση, μια  βραδιά που έρχεται ως επιστέγασμα μιας υπόσχεσης του Δημοτικού συμβουλίου του 2007 ,όταν το άγαλμα δωρήθηκε από το σύλλογο των Υακινθείων στο Δήμο Ανωγείων.Θυμάμαι τότε είχαμε αναφέρει, ότι όταν ένα μεγάλο έργο πνοής για τη μουσική παράδοση των Ανωγείων, η Μουσική Ακαδημία θα γίνει ένα τέτοιο άγαλμα θα  κοσμούσε τον αύλειο χώρο. Τον χώρο κοσμεί πλέον ένας λυράρης που δεν ήταν απλώς ένα μέρος της μουσικής παράδοσης των Ανωγείων,αλλά για μένα πολλά περισσότερα.Ένας άνθρωπος που έδειξε ότι η θέληση μπορεί να δημιουργήσει τα πάντα ακόμα και αν έχει χάσει το φως του από πολύ μικρή ηλικία.Αυτό δείχνει ότι η αγάπη του για τη ζωή και τον τόπο του σε συνδυασμό με τα γονίδια των Ανωγείων,τον ώθησε να αφήσει το δικό του στίγμα στον τεράστιο Ανωγειανό πολιτισμό .Με όλες λοιπόν αυτές τις διαστάσεις πιστεύω ότι σήμερα έγινε αυτό που έπρεπε.
Να πω για τη Μουσική Ακαδημία ότι πριν ένα μήνα είχαμε την εγκατάσταση του εργολάβου,η δημοπρασία έχει ολοκληρωθεί .Ήδη από τον Αύγουστο έχει αδειάσει η Εστία και αυτό που μένει τώρα είναι να αρχίσουν  οι εργασίες της διαμόρφωσης με δυο σύγχρονες αίθουσες που θα έχουν όλες τις προδιαγραφές για την εκμάθηση μουσικών οργάνων, για ηχογραφήσεις, ακόμα του μεγάλου χώρου που θα γίνονται κονσέρτα για εκμάθηση μουσικής, καθώς επίσης και μια μόνιμη έκθεση που εκεί θα στεγαστεί η έκθεση που είχαμε κάνει το  2010 για το Νίκο Ξυλούρη,αλλά και αυτό που με μεγάλη χαρά άκουσα σήμερα από το γιο του στραβού τον Γιάννη Πασπαράκη ότι θα δωριθεί η λύρα του πατέρα τους. Πιστεύω ότι σε ένα χρόνο δε θα είναι απλά ένας επισκέψιμος χώρος ,αλλά ένα εργαστήρι μουσικής και υπάρχουν τα άτομα στο χωριό να το δουλέψουν και να δημιουργήσουν.

Ο Νίκος Δραμουντάνης        
Ο πρόεδρος του ”Συλλόγου Φίλων των Υακινθείων” Νίκος Δραμουντάνης ανέφερε στην ομιλία του:
” Όλα τα μέλη και η ομάδα προγραμματισμού των Υακινθείων εκδηλώσεων στο τέλος του 2006 είχαμε συζητήσει για να κάνουμε κάτι σημαντικό για τον Μανώλη Πασπαράκη,τον ”Λυράρη ” όπως όλοι ξέρουμε.Μέσα από αυτή τη συζήτηση αποφασίσαμε να συμπεριλάβουμε μέσα στις εκδηλώσεις των Υακινθείων του 2007 μια εκδήλωση αντάξια του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη και την τοποθέτηση προσωρινά εκεί του αγάλματος που πριν λίγο αποκαλύψαμε.
Το παραδώσαμε στον Δήμο για να βρεθεί η κατάλληλη θέση.Πράγματι θεωρούμε ότι σήμερα αυτή η θέση είναι η καταλληλότερη,αφού μάλιστα και το κτίριο από πάνω σε λίγο θα είναι έτοιμο για να αποτελέσει ένα χώρο Πολιτισμού του χωριού μας.
Υποκλινόμαστε όλη η ομάδα των Υακινθείων στον Μανώλη Πασπαράκη και στη μεγάλη του προσφορά στον Πολιτισμό και είμαστε διπλά χαρούμενοι που κάτι που σκεφτήκαμε τότε παίρνει μια οριστική μορφή σήμερα για να θυμίζει σε όλους μας τον μεγάλο αυτό άντρα του Πολιτισμού”.

Ο Γιώργης Καράτζης 

Ο μεγάλος  ποιητής και μαντιναδολόγος  στην ομιλία του είπε:
” Μια κοινωνία θεωρείται ισορροπημένη όταν τα μέλη της τιμούν με την ίδια ευλάβεια τον πολεμιστή, αλλά και τον καλλιτέχνη.Κι αυτό ακριβώς συμβαίνει στα Ανώγεια .Έτσι αναδεικνύεται η δισυπόστατη φύση της Ανωγειανής ψυχής. Η κοινωνία τιμά τους αγωνιστές αυτούς που θυσιάστηκαν για την ιδέα της λευτεριάς και της τιμής αλλά ταυτόχρονα τιμά και αναγνωρίζει την προσφορά του καλλιτέχνη ,του ανθρώπου που αγωνίζεται για την ομορφιά της ζωής, για την τέχνη, την ποίηση, τη μουσική.
Ένας από αυτούς τους ήρωες της ζωής ήταν και ο Μανώλης Πασπαράκης, ο στραβός όπως έμεινε στη συλλογική μνήμη. Ο λυράρης που έγινε μύθος. Αυτόν υποδεχόμαστε απόψε κι αυτή η εκδήλωση περιποιεί  μεγάλη τιμή όχι μόνο σ’ αυτόν, αλλά και σ’ αυτούς που την οργανώνουν και σ’ αυτούς που συμμετέχουν. Γιατί πράγματι ο Στραβός αποτελεί το σύμβολο του ακατανίκητου πάθους για ζωή ,την προσωποποίηση του Ανωγειανού γλεντιού και την γνησιότερη εκδοχή του αγνού  μερακλή…”.
 
Ο Ψαραντώνης
Ο σπουδαίος μουσικός Ψαραντώνης μίλησε από το πάλκο για μια προσωπική εμπειρία του με το Στραβό:
” Έπαιζε ο στραβός όταν ήμουν μικρός και επήγαινα εγώ πιτσιρικάκι για να ακούω τη λύρα και του έπαιρνα το τσιγάρο από το στόμα και του το έδινα όταν ήθελε.Του κρατούσα το τσιγάρο δηλαδή όσο έπαιζε.Μια δυο τρεις φορές και μου λέει ο στραβός:
-Πως σε λένε;
-Αντώνη
Μετά από καιρό ξαναπάω και του πήγα το τσιγάρο. Και μου λέει:
-Ο Αντωνάκης είσαι;
Ναι του λέω.Και μου δείχνει τη λύρα του και μου λέει:
Η λύρα μου είναι βαρεμένη κι άμα γεννήσει θα σου δώσω το καλύτερο λυράκι!!
Εγώ το πίστεψα λέει ο Ψαραντώνης και περιμένω ακόμα να γεννήσει,αναφέρει κρατώντας τη λύρα του Στραβού!

Ο π.Ανδρέας Κεφαλογιάννης

Εκ μέρους του σεβασμιότατου Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ Ευγένιου που δεν μπόρεσε να παραστεί μίλησε ο π.Ανδρέας Κεφαλογιάννης.Το μήνυμα του έχει ως εξής:
Ο Μανώλης Πασπαράκης (Στραβός), ο εμβληματικός λυράρης των Ανωγείων  έβλεπε με τα μάτια της ψυχής του και με το παίξιμο του στιγμάτισε τη μουσική του τόπου μας.
“Μπορείς, αρκεί μόνο να θελήσεις”  έλεγε ο Γκαίτε, .
“Η πέτρα, το σίδερο, το ατσάλι δεν αντέχουν. Ο άνθρωπος αντέχει” έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης και η ζωή του Στραβού επιβεβαίωσε και τους δύο. Η όραση μόνο εμπόδιο δεν στάθηκε για την μουσική πορεία του Μανώλη Πασπαράκη ο οποίος με τη στάση της ζωής του ενέπνευσε και εμπνέει τους νέους μέσα από τα τραγούδια του και τη μουσική που άφησε παρακαταθήκη όχι μόνο για τ’ Ανώγεια μα και για όλη την Κρήτη. ο Ανωγειανός πηδηχτός και ο συρτός του συνόδευαν και θα συνοδεύουν κάθε μερακλίδικη παρέα, όσα χρόνια  κι αν περάσουν και μεις όλοι σήμερα εδώ τιμούμε στη μνήμη του Μανώλη Πασπαράκη την ιδέα της ανωγειανής παρέας την οποία στήριξε και ανέδειξε μοναδικά ο Στραβός!

Ο γιατρός Μανώλης Παπυράκης ανέλυσε στην ομιλία του τη  ζωή του Μανώλη Πασπαράκη. Αναλυτικά ανέφερε τα εξής:
Κατ΄ αρχήν θέλω να πω πως είναι ειλικρινά μεγάλη η χαρά μου που είμαι σήμερα εδώ, σ΄ αυτή την ξεχωριστή εκδήλωση και μου δίδεται η ευκαιρία να πω δυο λόγια για ένα μεγάλο κρητικό καλλιτέχνη. Ένα θρύλο στη μουσική παράδοση της Κρήτης. Τον Μανώλη Πασπαράκη. Τον μεγάλο στραβό Ανωγειανό λυράρη.
Έναν άνθρωπο, φίλες και φίλοι, φαινόμενο. Έναν άνθρωπο που είχε την ατυχία να χάσει από νηπιακή ηλικία ό,τι πολυτιμότερο υπάρχει σ΄ αυτόν τον κόσμο. Την αντίληψη του περιβάλλοντος που ζεις. Την αίσθηση της εικόνας. Τη λάμψη του φωτός.
Ο άνθρωπος αυτός έμεινε τυφλός σχεδόν  στο ξεκίνημα  της  ζωής  του.  Και
ήρθε στη ζωή μια εποχή ιδιαίτερα δύσκολη, αφού γεννήθηκε αρχές του 20ου αιώνα και η Κρήτη αγωνιζότανε ακόμη να βρει το δρόμο της. Να ζήσει ελεύθερη μετά από αιώνες σκλαβιάς.
Σ΄ αυτή τη δύσκολη εποχή ήρθε στη ζωή ο Μανώλης Πασπαράκης και είχε την ατυχία στο ξεκίνημα αυτής της ζωής να τον βρει η τεράστια αναπηρία της τύφλωσης. Όμως αυτός ο άνθρωπος είχε τη δύναμη να προσπαθήσει. Να παλέψει. Να αγωνισθεί.
Και τα κατάφερε.
Και κατάφερε, κυρίες και κύριοι, όχι μόνο να επιβιώσει απλά, όχι μόνο να μη γίνει βάρος στην κοινωνία που έζησε, αλλά μπόρεσε να σταθεί με αξιοπρέπεια. Με πλήρη οικονομική και κοινωνική ανεξαρτησία και να δημιουργήσει μία οικογένεια πρότυπο. Το περισσότερο δε απ΄ όλα, κατάφερε να ξεχωρίσει σαν καλλιτέχνης και να δώσει ζωντανά το στίγμα του στη μουσική παράδοση αυτού του τόπου.
Εδώ, αγαπητές φίλες και φίλοι, πρέπει να σημειωθεί, ότι για να μπορέσει ένα παιδί, που από νήπιο είχε την μεγάλη ατυχία να μείνει τυφλό, να ενταχθεί σωστά σαν άνθρωπος στην κοινωνία και ιδιαίτερα να εξελιχθεί σαν καλλιτέχνης, έπρεπε να υπάρχουν ορισμένες προϋποθέσεις.
Προϋποθέσεις που θα βοηθούσαν αυτό το παιδί να ξεπεράσει τα δυσάρεστα συναισθήματα έντασης, άγχους και απογοήτευσης, τα οποία οδηγούν άτομα

με σοβαρή αναπηρία και ιδιαίτερα τύφλωση σε εγκατάλειψη του εαυτού τους και απομόνωση.
Πιστεύω λοιπόν πως εκτός από το έμφυτο μεράκι, το χάρισμα και τη μεγάλη δύναμη της ψυχής, που πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι είχε αυτό το παιδί, δύο ήταν οι σημαντικοί παράγοντες που βοήθησαν να ξεπεράσει τα προβλήματα της μεγάλης αναπηρίας, να ενταχθεί ισότιμα στην κοινωνία και να καταφέρει να ξεχωρίσει.
Ο πρώτος: Το σωστό οικογενειακό περιβάλλον, που με το περίσσευμα αγάπης, δημιούργησε στο παιδί αυτό αισθήματα σιγουριάς, ισοτιμίας και αυτοπεποίθησης. Στοιχεία απαραίτητα για να σταθεί στα πόδια του.
Ο δεύτερος παράγων εξίσου σημαντικός, το περιβάλλον του χωριού.
Τα Ανώγεια είναι ένας τόπος που διαθέτει μια όμορφη κοινωνία με ανεπτυγμένο φιλότιμο. Με σεβασμό και αγάπη για το χωριανό. ΄Ενας τόπος με σημαντική προσφορά στις κρητικές παραδόσεις και μεγάλη αγάπη για την κρητική μουσική. Ένα ξεχωριστό μερακλοχώρι.
Η ζεστασιά λοιπόν της οικογένειας και το ξεχωριστό παραδοσιακό περιβάλλον του χωριού, θέριεψαν την έμφυτη δύναμη της ψυχής και βοήθησαν τον Μανώλη Πασπαράκη να ξεπεράσει το τεράστιο πρόβλημα της τύφλωσης και να εξελιχθεί σε ένα σημαντικό καλλιτέχνη της κρητικής λύρας.

Ο Μανώλης Πασπαράκης γεννήθηκε το 1911. Οικογένεια πολυμελής. 8 Αδέλφια. 7 Αγόρια, 1 θυγατέρα. Ο Μανώλης είχε την ατυχία να προσβληθεί από μία λοιμώδη νόσο, την οστρακιά, που δυστυχώς τον οδήγησε σε ηλικία 2 ετών στην τύφλωση.
Ο πατέρας του Γιάννης Πασπαράκης ή Λυραρογιάννης ήταν τσαγκάρης στο επάγγελμα. Ανθρωπος της παρέας. Πρωτοχορευτής. Ξεχωριστός μερακλής. Αγκάλιασε από την αρχή με ξεχωριστή ζεστασιά τον μικρό Μανώλη και ήταν συνεχώς δίπλα του. Απεριόριστη η φροντίδα. Συνεχής η μέριμνα. Αργότερα, όταν ο Μανώλης ήταν περίπου 10 χρονών, ο πατέρας του τού έφτιαξε μία λύρα, προφανώς για να του δώσει χαρά,
μα ίσως και για να αξιοποιηθεί το διαφαινόμενο ταλέντο.
Τότε άρχισε ο μικρός Μανώλης για πρώτη φορά να ψάχνει. Να ερευνά. Να προσπαθεί με την αφή των χεριών να συγκροτήσει μέσα στο μυαλό του τη μορφή του οργάνου. ΄Ηταν το απαραίτητο πρώτο βήμα. ΄Επρεπε να προσδιορίσει τη μορφή. Το σχήμα. Για να μπορέσει μετά απ΄ αυτό να προχωρήσει στην προσπάθεια να μάθει τα μυστικά του παιξίματος. Για να καταφέρει έτσι να πει αυτό που ένιωθε βαθιά μέσα του. Να εκφράσει με τη λύρα του τα συναισθήματά του.
Στη δύσκολη αυτή προσπάθεια τον βοήθησε ένας καλός χωριανός, μα και ξεχωριστός  λυράρης  στην  εποχή  του  ο Αντώνης Σκουλάς ή Καραμουζαντώνης.
Η εξέλιξη γρήγορη και θεαματική.
Στα 15 του χρόνια έπαιζε ήδη σε εκδηλώσεις (γάμους, βαφτίσεις, παρέες). Στα 20 του, ήταν πλέον ένας φτασμένος ολοκληρωμένος στην εποχή του λυράρης.
Συνοδοί στη λύρα του Στραβού ήταν δύο ξεχωριστοί μαντολινάρηδες. Ο Μανώλης Αεράκης ή Μυρομανώλης μέχρι το 1955 και ο Νεοκλής Σαλούστρος από το 1955 και μετά.
Με αυτούς λοιπόν τους ξεχωριστούς μαντολινάρηδες, ο Μανώλης Πασπαράκης γλέντησε τον κόσμο με απέραντη προθυμία, αγάπη, πάθος και συνέπεια από την δεκαετία του ΄30 μέχρι και τη δεκαετία του ΄70.
Ο Μανώλης Πασπαράκης θεωρείται από τους βασικούς διαμορφωτές του χρώματος στις Ανωγειανές κοντυλιές. Τα χυματικά, όπως αναφέρονται στα Ανώγεια και στο δυτικό Μαλεβύζι.
Τα χυματικά, κατά κύριο λόγο, μα και ο ξεχωριστός, μελωδικός χαρακτηριστικός τρόπος που έπαιξε τα συρτά με τις γρήγορες εναλλαγές στο ρυθμό και τα απόλυτα διακριτά πατήματα, είναι αυτά που δίνουν την εικόνα του μεγάλου Στραβού λυράρη των Ανωγείων.
Δυστυχώς λόγω της εποχής που έζησε μα και λόγω της αναπηρίας του, δεν έχουμε πολλές καταγραφές του έργου του. Προσωπικά, ξέρω δύο δίσκους που κυκλοφόρησαν.   Ο  ένας,  αν   θυμάμαι καλά, τέλος της δεκαετίας του ΄70 με αρχές της δεκαετίας του ΄80 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και ο άλλος τον Ιούλιο του 2007 με την συνεργασία ΕΡΤ, Υακίνθεια και της δισκογραφικής εταιρείας «ΣΕΙΣΤΡΟΝ».
Ο Μανώλης Πασπαράκης υπήρξε ο συνεχιστής μιας γενιάς ξεχωριστών Ανωγειανών λυράρηδων, που είχαν γεννηθεί τέλος του 19ου αιώνα ή αρχές του 20ου , όπως ο Αντώνης Σκουλάς ή Καραμουζαντώνης, ο Μιχάλης Σκουλάς ή Μιχαλιός και ο Γιώργης Μανουράς ή Κουρκουτάκης, και είναι αυτός που προετοίμασε ουσιαστικά το έδαφος αποτελώντας τον προπομπό για τον ερχομό της μεγάλης γενιάς των Ανωγειανών καλλιτεχνών  του  2ου  μισού του 20ου αιώνα (Ξυλούρηδες, Καλομοίρης, Μανουράς, Σκουλάς, Αεράκης κ.ά.).
Δεν ήταν μόνο ο ξεχωριστός λυράρης. ΄Ηταν ο ξεχωριστός μερακλής. Ο άφταστος παρεϊστής. Ο σημαντικός λαϊκός ποιητής. Μαντινάδες γεμάτες συναίσθημα, που συχνά όμως κρύβανε τον πόνο. Το βαθύ παράπονο.

Κόσμο γροικώ. Κόσμο πατώ
και κόσμο δεν γνωρίζω
ώ την παντέρμη τη ζωή
και πως την νταγιαντίζω.


Ως και το χώμα του πατώ
απ΄ τα βαθειά φωνάζει
ποιος είν΄ ο νιος που με πατεί
και βαριαναστενάζει.

Ποιο δέντρο εμαράθηκε
κι έβγαλε πάλι φύλλα
ποιος πληγωμένος έγιανε
να χω και γω ελπίδα

Ο πατέρας του έχουμε πει πως ήταν ο άνθρωπος που στάθηκε δίπλα του μια ζωή. Που τον βοήθησε να ξεπερνά το πρόβλημά του με ελπίδα, κουράγιο και αισιοδοξία.   Όταν   πέθανε,   ο   Στραβός έπαιξε τη λύρα πάνω από το μνήμα του πατέρα του και είπε:

Φεύγεις ψυχή μου τση ψυχής
γλυκιά παρηγοριά μου
που με τα μάθια σου τα δυο
φέγγαν και τα δικά μου.

Το 1951 παντρεύτηκε με την Ελένη Σαμόλη. Μια πανέμορφη κοπελιά 18 χρόνων. Δημιούργησαν μια πρότυπη οικογένεια με πέντε παιδιά. Τρία αγόρια. Τον Γιάννη, τον Γιώργη και τον Στέφανο και δυο θυγατέρες την Αλεξάνδρα και την Νικολία. Δυστυχώς είχε την ατυχία να ζήσει την πίκρα του πρόωρου χαμού του γιού του Γιώργη. Ο Μανώλης Πασπαράκης κατάφερε με τη λύρα να ζήσει αξιοπρεπώς την οικογένειά   του   και   να   μεγαλώσει  τα παιδιά του χωρίς να τους λείψει τίποτα.
Πέθανε το 1987 σε ηλικία 76 ετών.
Η μνήμη του μεγάλου Στραβού Ανωγειανού λυράρη παραμένει μέχρι σήμερα ζωντανή στα Ανώγεια. Στην ευρύτερη περιοχή του Μυλοποτάμου, του Δυτικού Μαλεβυζίου μα και σ΄ ολόκληρη την Κρήτη, στους ανθρώπους που αγαπούν και σέβονται τις παραδόσεις αυτού του τόπου.
Κυρίες και κύριοι,
Σας ευχαριστώ πολύ που με ακούσατε και ειλικρινά νιώθω ξεχωριστή τιμή που μου δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσω για έναν ξεχωριστό κρητικό καλλιτέχνη. Έναν ξεχωριστό άνθρωπο. Έναν άνθρωπο φαινόμενο.
Τελειώνοντας, θέλω να πω πως αξίζουν θερμά συγχαρητήρια σ΄ αυτούς που είχαν την πρωτοβουλία και συνετέλεσαν για να γίνει η αποψινή εκδήλωση.
Γιατί είναι ιδιαίτερα σημαντικό και αξίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στην εποχή που ζούμε, να προβάλλονται θέματα που έχουν σχέση με τον πολιτισμό του κάθε τόπου. Ο πολιτισμός μας. Η ιστορία μας. Οι παραδόσεις μας είναι αυτά που προσδιορίζουν τη φυσιογνωμία μας και είναι τα πλεονεκτήματα  και τα εφόδιά μας για μία ελπιδοφόρα προοπτική του αύριο.
Οι Ανωγειανοί έχουν δείξει πως το ξέρουν πολύ καλά και γι΄ αυτό υποστηρίζουν  με  πάθος  ότι  έχει  σχέση με  τον πολιτισμό,   την   ιστορία  και   τις παραδόσεις του τόπου  τους.» 

πηγή