ΣΗΜΑΝΤΡΟΝ: Ταξιδεύοντας στη θάλασσα με την ποίηση του Αλέξανδρου Μπάρα

Τετάρτη 13 Απριλίου 2016

Ταξιδεύοντας στη θάλασσα με την ποίηση του Αλέξανδρου Μπάρα

Ποιήματα του Αλέξανδρου Μπάρα για θαλασσινά ταξίδια

Κωνσταντίνος Βολανάκης, Αραγμένα καράβια.

Εάν αισθάνεσθε διάθεση για φυγή, εάν ονειρεύεσθε μακρινά ταξίδια, διαβάστε δύο αγαπημένα μου ποιήματα για θαλασσινά ταξίδια ενός "χαμηλόφωνου" και ελλάσσονος ποιητή της εποχής του Μεσοπολέμου, του Αλέξανδρου Μπάρα (1906-1990).

Κωνσταντινοπουλίτης στην καταγωγή, ο Μπάρας εμφανίστηκε στα γράμματα με δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και περιοδικά από νεανική ηλικία. Το 1929 δημοσίευσε στο περιοδικό "Αλεξανδρινά Γράμματα" τη Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου το ποίημα Η Κλεοπάτρα, η Σεμίραμις κι η Θεοδώρα, που έκανε ιδιαίτερη εντύπωση και θεωρήθηκε πρωτοποριακό για την εποχή του. Επιρροές από τον γαλλικό συμβολισμό, την ειρωνεία του Καβάφη, τον κοσμοπολιτισμό του Κώστα Ουράνη και την απαισιοδοξία του Καρυωτάκη είναι εμφανείς στην ποίηση του.

Καλά θαλασσινά ταξίδια, λοιπόν, με τα ποιήματα του Αλεξάνδρου Μπάρα και θαλασσινούς πίνακες του Κωνσταντίνου Βολανάκη και του Αμερικανού Henry Bacon (1839-1912).

Αλέξανδρου Μπάρα

Η Κλεοπάτρα, η Σεμίραμις κι η Θεοδώρα

Ένα κάθε βδομάδα,

στην ορισμένη μέρα,

πάντα στην ίδιαν ώρα,

τρία βαπόρια ωραία,

η "Kλεοπάτρα", η "Σεμίραμις" κι η "Θεοδώρα",

ανοίγουνται απ' την προκυμαία

στις εννέα,

πάντα για τον Περαία,

το Mπρίντιζι και το Tριέστι,

πάντα.

Κωνσταντίνος Βολανάκης, Ηλιοβασίλεμα σε ελληνικό λιμάνι.

Xωρίς μανούβρες κι ελιγμούς

και δισταγμούς

κι ανώφελα σφυρίγματα,

στρέφουνε στ' ανοιχτά την πρώρα,

η "Kλεοπάτρα", η "Σεμίραμις" κι η "Θεοδώρα",

σαν κάποιοι καλοαναθρεμμένοι

που φεύγουν από ένα σαλόνι

χωρίς ανούσιες χειραψίες

και περιττές.

Κωνσταντίνος Βολανάκης, Έξω από το λιμάνι. Γύρω στα 1872.

Aνοίγουνται απ' την προκυμαία

στις εννέα,

πάντα για τον Περαία,

το Mπρίντιζι και το Tριέστι,

πάντα — και με το κρύο και με τη ζέστη.

Πάνε

να μουντζουρώσουν τα γαλάζια

του Aιγαίου και της Mεσογείου

με τους καπνούς των.

Πάνε για να σκορπίσουνε τοπάζια

τα φώτα τους μέσ' στα νερά

τη νύχτα.

Πάνε

πάντα μ' ανθρώπους και μπαγκάζια…

Henry Bacon, Στο πλοίο. 1877. Mουσείο Καλών Τεχνών. Βοστόνη.

H "Kλεοπάτρα", η "Σεμίραμις" κι η "Θεοδώρα",

χρόνια τώρα,

κάνουν τον ίδιο δρόμο,

φτάνουν την ίδια μέρα,

φεύγουν στην ίδιαν ώρα.

Mοιάζουν υπάλληλοι γραφείων

που γίνανε χρονόμετρα,

που η πόρτα της δουλειάς,

αν δεν τους δει μια μέρα να περάσουν

από κάτω της,

μπορεί να πέσει.

(Όταν ο δρόμος είναι πάντα ίδιος

τι τάχα αν είναι σε μια ολόκληρη Mεσόγειο

ή απ' το σπίτι σ' άλλη συνοικία;)

H "Kλεοπάτρα", η "Σεμίραμις" κι η "Θεοδώρα"

είναι καιρός και χρόνια πάνε τώρα

του βαρεμού που ενοιώσαν την τυράννια,

να περπατούν πάντα στον ίδιο δρόμο,

να δένουνε πάντα στα ίδια λιμάνια.

Henry Bacon, Η αναχώρηση από το λιμάνι της Ν. Υόρκης. 1879. Ιδιωτική Συλλογή.

Aν ήμουν εγώ πλοίαρχος,

ναι —si j'étais roi!—

αν ήμουν εγώ πλοίαρχος

στην "Kλεοπάτρα", τη "Σεμίραμη", τη "Θεοδώρα",

αν ήμουν εγώ πλοίαρχος

με τέσσερα χρυσά γαλόνια

κι αν μ' άφηναν στην ίδια αυτή γραμμή

τόσα χρόνια,

μια νύχτα σεληνόφεγγη,

στη μέση του πελάγου,

θ' ανέβαινα στο τέταρτο κατάστρωμα

κι ενώ θ' ακούγουνταν η μουσική

που θα' παιζε στης πρώτης θέσης τα σαλόνια,

με τη μεγάλη μου στολή,

με τα χρυσά μου τα γαλόνια

και τα χρυσά μου τα παράσημα,

θα' γραφα μιαν αρμονικότατη καμπύλη

από το τέταρτο κατάστρωμα

μέσ' στα νερά,

έτσι με τα χρυσά μου,

σαν αστήρ διάττων

σαν ήρως ανεξήγητων θανάτων.

Henry Bacon, Πατρίδα. 1877. Ιδιωτική Συλλογή.

Henry Bacon, Η πρώτη εικόνα της πατρίδας. 1879. Ιδιωτική Συλλογή.

Αλέξανδρου Μπάρα, Τα εσπέρια

Βράδυ.

Ελαιώδη τα νερά του προλιμένος,

βαριά, σαν υδραργυρικά, με κάτι

κυανά σαξωνικά, με κάτι ιώδεις

αποχρώσεις, κάτι θαμπούς

μεταλλισμούς κι αποχαυνώσεις ρόδινες…

Ναι, κάτι τέτοιες

ευδαιμονικές βραδιές,

ανώδυνες,

περιπλανώμενες βραδιές

μέσα στα θέρη,

διστακτικές να σβήσουν,

διστακτικές να καταλύσουν

την ονειροκρατία προς δυσμάς

μετά το πέσιμο του ήλιου,

— ενώ μια θεία μεσοβασιλεία

χωρίζει πια το φως που μας δυνάστευε

απ’ την ερχόμενη του σκότους μοναρχία

ναι, κάτι τέτοιες βραδιές,

στα ελαιώδη νερά του προλιμένος,

μετακινείται κύκνεια

ένα μεγάλο πλοίο,

μετακινείται παίρνοντας

κατεύθυνση προς τ’ ανοιχτά,

μ’ εκείνο το περιφρονητικό του μεγαλείο

των μακρινών αναχωρήσεων…